پشه ها و دیگر دو بالان گزنده
ناقلین مالاریا، لیشمانیازیس، فیلریازیس، انکوسرکیازیس، تب دانگ، تب زرد و بیماری های دیگر

دوبالان گزنده حشراتی هستند که دو بال برای پرواز دارند و خون انسان و حیوانات را می مکند. مهمترین گروه دو بالان گزنده پشه ها هستند که دارای بدنی باریک و دراز و قطعات دهانی سوراخ کننده سوزنی شکل هستند. سایر گروه ها شامل مگس های سیاه، پشه خاکی های فلوبوتوموس ، مگس های تسه تسه ، میدج های گزنده ، مگس های اسب(تابانیده ها) و مگس های اصطبل هستند.
گونه های مختفلی را در کاربرد عام به نام پشه می شناسیم که بیولوژی و رفتار و حتی بیماری های منتقله آنها با هم تفاوت دارند. معمولی ترین پشه که در زندگی شهری و روزمره با آن روبرو هستیم به مربوط به پشه های کولکس می باشد. که علاوه بر انتقال عوامل بیماری زا مزاحمت های شدیدی را نیز ایجاد می کند. پشه آنوفل (ناقل مالاریا) و پشه خاکی ها ( ناقل عامل سالک و کالا آزار) را در کاربرد عام به نام پشه می شناسیم.

چرخه زیست‌ پشه های کولکس

کولکس ها در بعضی مواغع باعث آزار و اذیت انسان می شود. تخم ها در دسته های 100 تایی یا بیشتر در سطح آب گذاشته می شوند و تا زمان شکفته شدن که مدت 2 تا 3 روز طول می کشد روی آب شناور می مانند. گونه های کولکس در طیف وسیعی از آبهای راکد، تخم گذاری می کنند. معمولی ترین این گونه ها، کولکس کویین کوفاسیاتوس، یک مزاحم واقعی و ناقل فیلاریازیس بانکروفتی است، که به ویژه در آب هایی که با مواد آلی مانند زباله ، مدفوع و یا گیاهان پوسیده آلوده شده اند تولید مثل می کنند. این گونه بسیار اهلی بوده و ماده های بالغ انسان و حیوانات و در طول شب، داخل و خارج اماکن خونخواری می کنند. پشه های کولکس بر خلاف آنوفیلینه ها به هنگام استراحت روی سطح اتکا، طوری قرار می گیرند که سینه و شکم آنها ، کم و بیش موازی سطح اتکا باشد. در پشه ها فقط جنس ماده خونخواری می کند . در سیکل گنوتروفیک
پرورش تخم پشه حداقل نیاز به یک بار خونخواری می باشد. پشه های نر خونخوار نبوده و از شهد گلها و دیگر مواد تغذیه می کنند.

اهمیت پزشکی و مبارزه با پشه ها

با اینکه در بسیاری از مناطق معتدله، ممکن است پشه ها از لحاظ انتقال بیماری مهم نباشند و یا اهمیت کمی داشته باشند با این حال می توانند توسط گزش خود موجب آزار و ناراحتی های قابل توجی شوند. پشه های ماده به علت داشتن خرطوم بلند، تقریبا بدون اشکال از روی لباسهایی از قبیل جوراب، پیراهن، شلوار و ژاکت های پشمی نیش می زنند. ولی لباسهایی با بافت ریز ممکن است از گزش آنها جلوگیری کند.
اقدامات و روشهای مبارزه
اقدامات و روشهای مبارزه با پشه ها را بسته به گونه و عادات رفتاری آن ( اگزوفاژ – اندوفاژ و یا اگزوفیل – اندوفیل ) بودن آنها متفاوت است . اما در حالت کلی مبارزه می تواند بر علیه مراحل نابالغ آبزی و یا بالغ حشره و یا به طور همزمان هر دو مرحله ( لارو و بالغ) هدایت نمود.
روشهای مختلفی که در مبارزه در مراحل نا بالغ می توان بهره برد عبارت اند از:
روشهای بیولوژیک : موجودات شکاری ( مثل ماهی گامبوزیا در مبارزه با لارو)، نرهای عقیم و …
روشهای فیزیکی : کاهش منابع رشد، پر کردن و زهکشی آبهای راکد و …
روشهای شیمیایی: در سمپاشی ها دو خط مشی در نظر گرفته می شود : سمپاشی مناطق رشد جهت از بین بردن لارو ها و شفیره های در آب. و سمپاشی ابقایی برای از بین بردن بالغ ها با خاصیت دور کنندگی تا از ورود پشه های جدید نیز جلوگیری گردد.